Συνομιλίες για τη Μέση Ανατολή στην Ανάπολη

Συνομιλίες για τη Μέση Ανατολή στην Ανάπολη: Ευκαιρία για φωτογραφικά ενσταντανέ ή Πανηγύρι Συνομιλιών

Άρθρο της Phyllis Bennis της 15^ης/11/2007

Η Phyllis Bennis είναι στην καθοδηγητική επιτροπή της Αμερικανικής Καμπάνιας για τον Τερματισμό της Ισραηλινής Κατοχής και συγγραφέας του βιβλίου «Understanding the Palestinian-Israeli Conflict: A Primer» http://www.endtheoccupation.org uscampaign@mail.democracyinaction.org

**Ένα πράγμα είναι σίγουρο για τη διεθνή (ή περιφερειακή, ή διμερή) ειρηνευτική σύνοδο (ή συνάντηση, ή συνεύρεση) για τη Μέση Ανατολή που συγκάλεσε η Κοντολίζα Ράις (ή ο Τζορτζ Μπους ή ο Έλιοτ Άμπραμς) για τον Νοέμβριο (ή ίσως τον Δεκέμβριο): θα γίνει στην Ανάπολη, στο Μέριλαντ (μάλλον).

**Η ξαφνική ανανέωση του ενδιαφέροντος και της δέσμευσης της Ράις σε μια νέα «ειρηνευτική διαδικασία» για τη Μέση Ανατολή έχει δύο κύριους στόχους: να εξαγοράσει την υποστήριξη των αραβικών καθεστώτων για τον πόλεμο της Ουάσινγκτον στο Ιράκ και να κλιμακώσει τις απειλές εναντίον του Ιράν, και να παράσχει μια ευκαιρία για φωτογραφικά ενσταντανέ που θα αποκαταστήσουν την πληγείσα νομιμοποίηση της Ράις.

**Η ατζέντα των συνομιλιών δεν έχει οριστικοποιηθεί ακόμα, αλλά δεν θα περιλαμβάνει το στόχο της ανατροπής της ισραηλινής κατοχής και των διώξεων και του τερματισμού των διαχωριστικών πολιτικών απαρτχάιντ του Ισραήλ. **Λόγω του αμερικανό-ισραηλινού ελέγχου της ατζέντας, η «επιτυχία» στην Ανάπολη θα εξαρτηθεί από το αν η παλαιστινιακή ηγεσία μπορεί να εξαναγκαστεί να υπογράψει ένα αμερικανό-ισραηλινό κείμενο το οποίο πολλοί Παλαιστίνιοι θα θεωρήσουν ως περεταίρω εγκατάλειψη των παλαιστινιακών εθνικών στόχων, και πολλοί στη διεθνή κοινωνία πολιτών θα δουν ως παραβίαση του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπάρχουν σοβαρά ερωτήματα για το αν η συνάντηση με τον τρόπο που την οραματίζονται θα πραγματοποιηθεί λόγω της παλαιστινιακής άρνησης να αποδεχτεί τις με αμερικανική στήριξη ισραηλινές προϋποθέσεις.

**Με το αμερικανό-ισραηλινό κινούμενο μποϊκοτάζ να παραμένει άθικτο, η σύνοδος δεν πρόκειται να οδηγήσει ούτε καν σε μια βραχυπρόθεσμη βελτίωση στην ανθρωπιστική κρίση που συνταράσσει ολόκληρη τη Γάζα.

Υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες ακόμη και για την επίσημη βιωσιμότητα της συνόδου. Δέκα μέρες από την αναμενόμενη έναρξη, δεν έχουν εκδοθεί προσκλήσεις (επειδή οι αραβικές κυβερνήσεις και ακόμη και η παλαιστινιακή ηγεσία δεν έχουν ακόμη συμφωνήσει με τους αμερικανό-ισραηλινούς όρους), δεν έχει ανακοινωθεί ατζέντα και δεν έχει συμφωνηθεί μια προκαταρκτική διακήρυξη στόχων και/ή αρχών. Οι παλαιστίνιοι αξιωματούχοι έχουν μέχρι στιγμής – τουλάχιστον δημόσια- απορρίψει τουλάχιστον ορισμένους από τους όρους του Ισραήλ.

Παρά την επείγουσα ανάγκη της να αναζωπυρώσει τη νομιμοποίησή της (που τώρα είναι ενός προσώπου που ενώπιον όλου του κόσμου στα Ηνωμένα Έθνη δήλωσε «δεν θέλουμε ακόμη εκεχειρία» τη στιγμή που τα ισραηλινά τζετ βομβάρδιζαν τον Λίβανο το καλοκαίρι του 2006), η υπουργός Εξωτερικών Κοντολίζα Ράις θέλει επειγόντως να κερδίσει την υποστήριξη σημαιοστόλιστων αραβικών κυβερνήσεων για τον πόλεμο και την κατοχή του Ιράκ από την κυβέρνηση Μπους που αποτυγχάνουν, και για την εντεινόμενη κινητοποίησή της εναντίον του Ιράν. Αν και οι περισσότερες αραβικές κυβερνήσεις με χαρά θα προσδεθούν στη σταυροφορία των ΗΠΑ, οι λαοί τους δεν υποστηρίζουν την κατοχή του Ιράκ ή τον αντί-Ιρανικό πυρετό που ανεβαίνει στην Ουάσινγκτον. Συνεπώς, τα μη δημοφιλή και συχνά ασταθή αραβικά καθεστώτα (απόλυτες μοναρχίες, οικογενειακές δυναστείες και στρατιωτικά καθεστώτα μασκαρεμένα ως δημοκρατίες) θα πρέπει να παράσχουν κάποιου τύπου συναίνεση ώστε οι άραβες κυρίαρχοι να κατευνάσουν τους αντιστεκόμενους πληθυσμούς τους. Η πιο πρόσφατη εκδοχή είναι να προσφέρουν ένα υψηλής στάθμης (όσο χαμηλά κι αν είναι τα αποτελέσματα) διπλωματικό σόου με στόχο να μπορέσουν οι αραβικές κυβερνήσεις να ανακοινώσουν ότι οι ΗΠΑ τώρα συνδράμει να δοθεί ένα κράτος στους Παλαιστινίους. Όπως το περιέγραψαν οι New York Times «τώρα οι ΗΠΑ βουλιάζει στο τέλμα του Ιράκ και ψάχνει τρόπο να οικοδομήσει σχέσεις καλής θελήσεως με τους άραβες συμμάχους».

Η κυβέρνηση Μπους προφανώς προσδοκούσε ότι οι αραβικές κυβερνήσεις, στα πιο υψηλά κλιμάκια, θα καλωσόριζαν τις προσκλήσεις για την Ανάπολη. Αλλά μέχρι στιγμής, ακόμη και η Ιορδανία και η Αίγυπτος, οι δύο αραβικές κυβερνήσεις με πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ έχουν διστάσει, και η Σαουδική Αραβία δεν έχει πεισθεί. Ακόμα κι αν οι αραβικές κυβερνήσεις συμφωνήσουν να συμμετάσχουν, μπορεί να στείλουν χαμηλόβαθμους ή μεσαίους αξιωματούχους, χωρίς το πολιτικό βάρος –και τη φωτογραφική αξία- των βασιλέων και των πρωθυπουργών.

Ο δηλωμένος αμερικανικός στόχος για τη σύνοδο στην Ανάπολη είναι να παράσχει μια λύση δύο κρατών. Αλλά στην πραγματικότητα, αν γίνει η σύνοδος, το αποτέλεσμα θα είναι η συνέχιση της προσέγγισης του επί μακρόν ετοιμοθάνατου «Οδικού Χάρτη για την Ειρήνη» του 2003. «Θα παράσχει, στην καλύτερη περίπτωση μια υψηλής θεαματικότητας έναρξη μιας νέας έκδοσης της ίδιας ισραηλινό-παλαιστινιακής «ειρηνευτικής διαδικασίας» που απέτυχε τόσες φορές στο παρελθόν: μια διαδικασία βασισμένη στην αποδοχή της κυριαρχίας του Ισραήλ πάνω στις ζωές των Παλαιστινίων και τα εδάφη τους. Ο πραγματικός της στόχος θα είναι να δημιουργήσει κάτι που οι ΗΠΑ θα μπορούν να χρίσουν ως «ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος», ενώ δεν θα θέτουν υπό αμφισβήτηση την ισραηλινή στρατηγική, στρατιωτική και οικονομική κυριαρχία πάνω από ολόκληρη την περιοχή Ισραήλ-Παλαιστίνης.

Η ατζέντα της συνόδου δεν θα βασιστεί σ’ αυτό που το διεθνές δίκαιο, καθώς και η παλαιστινιακή και η διεθνής κοινή γνώμη, θεωρούν δίκαια, διαρκή και βιώσιμη επίλυση της σύγκρουσης: τον τερματισμό της ισραηλινής κατοχής και των εποικιστικών σχεδίων, την απόδοση των παλαιστινιακών δικαιωμάτων της αυτοκυριαρχίας και της επιστροφής και την άρση των ισραηλινών διακρίσεων και των πολιτικών απαρτχάιντ.

Αν οι αμερικανό-ισραηλινοί στόχοι για την Ανάπολη υλοποιηθούν, θα οδηγήσουν προφανώς στα ακόλουθα αποτελέσματα της «λύσης των δύο κρατών»:

Σύνορα

Θα κηρυχτεί ένα παλαιστινιακό «κράτος» σε μια σειρά από μη-συνεχή ακρωτηριασμένα καντόνια σαν τα Μπαντουστάν, που θα συνιστά κάτι λιγότερο από το 50% της Δυτικής Όχθης συν τη Γάζα. Το Ισραήλ ενδέχεται, με μεγάλες φανφάρες, φιλανθρωπικά να «προσαρμόσει» ελάχιστα την τωρινή οδό του Τείχους του Απαρτχάιντ για να αρπάξει ελαφρώς λιγότερη γη απ’ ότι η τωρινή χάραξη (για την οποία η ισραηλινή υπουργός Εξωτερικών Τζίπι Λίβνι ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα είναι η βάση των συνόρων). Όλος ο βασικός υδροφόρος ορίζοντας της Δυτικής Όχθης θα παραμείνει στην ισραηλινή πλευρά του Τείχους.

Εποικισμοί

Όλα τα βασικά εποικιστικά συγκροτήματα της Δυτικής Όχθης θα παραμείνουν άθικτα στην ισραηλινή πλευρά του Τείχους, αφήνοντας από 180.000 έως και 200.000 από τους τωρινούς 250.000 εποίκους στη Δυτική Όχθη στη θέση τους. Με μεγάλες φανφάρες τα περισσότερα από τα 105 μικρά συμβολικά «εποικιστικά φυλάκια» που κατασκευάστηκαν από το 2001, που όλα μαζί φιλοξενούν περίπου 2.000 εποίκους, θα καταργηθούν. Ολόκληρη η Κοιλάδα του Ιορδάνη θα παραμείνει σε ισραηλινά χέρια. Σε αντάλλαγμα θα προταθεί στους Παλαιστινίους «ανταλλαγή γης» που σχεδόν σίγουρα θα εμπλέξει ένα σημαντικά μικρότερο ποσοστό γης, ή πολύ λιγότερο βιώσιμο.

Πρόσφυγες

Το παλαιστινιακό δικαίωμα της επιστροφής, που θεσμοθετείται όχι μόνο από το διεθνές δίκαιο γενικά, αλλά και συγκεκριμένα από το ψήφισμα 194 του ΟΗΕ (1949), έχει ήδη απορριφθεί επισήμως από το Ισραήλ, αλλά και από τις ΗΠΑ, στην ανταλλαγή επιστολών Μπους-Σαρόν τον Απρίλιο του 2004. Η ατζέντα του Ισραήλ για την Ανάπολη σκοπεύει να επιβεβαιώσει εκ νέου αυτή την απόρριψη μέσω της απαίτησης οι Παλαιστίνιοι να δεχτούν να αναγνωρίσουν τον «εβραϊκό χαρακτήρα» του Ισραήλ, ή να δεχτούν τον ορισμό του Ισραήλ ως «κράτος του εβραϊκού λαού», αντί κράτους των πολιτών του. Μέχρι στιγμής οι παλαιστίνιοι αξιωματούχοι δείχνουν ότι δεν θα αποδεχτούν αυτή την ορολογία, την οποία ο πρωθυπουργός Ολμέρτ χαρακτηρίζει όρο για κάθε διαπραγμάτευση. Η απόρριψη του δικαιώματος της επιστροφής θα εδραιωθεί περεταίρω από μια ισραηλινή «προσφορά» προς τους παλαιστίνιους πρόσφυγες του προνομίου να «επιστρέψουν» στο πάλαι ποτέ νέο «παλαιστινιακό κράτος», αντί του δικαιώματος να επιστρέψουν στα πραγματικά πατρογονικά τους εδάφη μέσα στην οντότητα που είναι τώρα το Ισραήλ.

Ιερουσαλήμ

Το διεθνές δίκαιο (ψήφισμα 181 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που διαμέλισε την Παλαιστίνη σ’ αυτό που θα γίνονταν ένα εβραϊκό κι ένα αραβικό κράτος) ζητάει η Ιερουσαλήμ να μην ανήκει σε κανένα κράτος, αλλά μάλλον να είναι μία «ξεχωριστή οντότητα» υπό διεθνή δικαιοδοσία. Εικονικά καμία κυβέρνηση (ούτε καν οι ΗΠΑ) δεν αναγνωρίζει την προσάρτηση από το Ισραήλ της Αραβικής Ανατολικής Ιερουσαλήμ και πολυάριθμα ψηφίσματα του ΟΗΕ έχουν επιβεβαιώσει ότι η Ανατολική Ιερουσαλήμ είναι κατεχόμενη περιοχή. Οι ισραηλινοί εποικισμοί στην Ανατολική Ιερουσαλήμ (γνωστοί ως γειτονιές κι όχι εποικισμοί) στεγάζουν πάνω από 200.000 ισραηλινούς εποίκους και θα παραμείνουν στα χέρια του Ισραήλ. Η ισραηλινή θέση στην Ανάπολη θα ζητήσει τη συνέχιση του ισραηλινού ελέγχου σε ολόκληρη την Ιερουσαλήμ, με κάποιου τύπου ισραηλινά ελεγχόμενη «αυτονομία» για τις παλαιστινιακές γειτονιές και τμήματα των ιερών τόπων των μουσουλμάνων στην Παλιά Πόλη.

Αν η αμερικανό-ισραηλινή ατζέντα για την Ανάπολη πετύχει ένα επίσημο παλαιστινιακό τυπωθήτω, η ήδη περιορισμένη νομιμοποίηση της Παλαιστινιακής Αρχής μπορεί να μειωθεί περεταίρω και η υπάρχουσα παλαιστινιακή πολιτική κρίση, ειδικά ο διχασμός Φατάχ-Χαμάς, ενδέχεται να εκτραχυνθεί. Είναι σημαντικό να μνημονευθεί ότι οι ΗΠΑ όπως και το Ισραήλ φέρουν σημαντική ευθύνη για τους διχασμούς, τις εντάσεις και τη βία μέσα στην παλαιστινιακή πολιτεία. Στην εμπιστευτική του αναφορά που διέρρευσε, ο πρώην εκπρόσωπος του ΟΗΕ στο επονομαζόμενο Κουαρτέτο, ο περουβιανός διπλωμάτης Αλβάρο ντε Σότο δήλωσε ξεκάθαρα ότι «οι ΗΠΑ ολοφάνερα πίεσαν για μια σύγκρουση μεταξύ Φατάχ και Χαμάς – σε τέτοιο βαθμό ώστε μια βδομάδα πριν τη Μέκκα (τη συμφωνία ενότητας ανάμεσα στις δύο οργανώσεις από τους Σαουδάραβες), ο απεσταλμένος των ΗΠΑ διακήρυξε δύο φορές σε συνάντηση απεσταλμένων στην Ουάσινγκτον πόσο πολύ «μ’ αρέσει αυτή η βία» αναφερόμενος στον σχεδόν εμφύλιο που ξεσπούσε στη Γάζα στον οποίο σκοτώνονταν και τραυματίζονταν τακτικά πολίτες, επειδή «σημαίνει ότι άλλοι Παλαιστίνιοι αντιστέκονται στη Χαμάς».

Οι συνομιλίες στην Ανάπολη πιθανότατα δεν θα αγγίξουν καν την σημερινή ανθρωπιστική (καθώς και πολιτική) κρίση που ταλανίζει 1,6 εκατομμύρια ανθρώπους στη Γάζα. Το αμερικανό-ισραηλινό καθοδηγούμενο μποϊκοτάζ της Γάζας, καθώς και η κήρυξη από το Ισραήλ της Γάζας ως «εχθρικής οντότητας» θα μείνει ως έχει. Οι περιορισμοί του Ισραήλ στις προμήθειες καυσίμων και ηλεκτρισμού προς τη Γάζα έχουν ήδη αρχίσει να δαγκώνουν. Με τη μείωση του ηλεκτρισμού, περιορίζεται το καθαρό νερό και τα μειούμενα αποθέματα καυσίμων αναμένεται να φτάσουν στο σημείο της κρίσης εντός των επόμενων ημερών. Η νέα αμερικανική βοήθεια προς τους Παλαιστινίους που προτάθηκε πρόσφατα από την κυβέρνηση Μπους παραμένει παγωμένη στο Κογκρέσο, εκκρεμούσης της επιτυχίας στην Ανάπολη. Σε κάθε περίπτωση, αυτή η βοήθεια περιορίζεται σχεδόν εξολοκλήρου σε υποστήριξη, ειδικά στρατιωτική/ασφάλειας για την ηγούμενη από τη Φατάχ κυβέρνηση στη Ραμάλα, χωρίς να προορίζεται τίποτα για την απεγνωσμένα εξαθλιωμένη Λωρίδα της Γάζας.