Καλύπτοντας Ισραήλ-Παλαιστίνη

Τα δύο μέτρα και σταθμά του BBC

Από το Znet, 23/4/08

Στο άρθρο του στο ZSpace Page, ο David Cromwell στοιχειοθετεί τα δύο μέτρα και σταθμά του BBC στην κάλυψη της Ισραηλινό-Παλαιστινιακής σύγκρουσης με αφορμή πρόσφατα γεγονότα. Ο γράφων παραθέτει την άποψη του αρχισυντάκτη του εν λόγω μέσου, αλλά και τις απόψεις μελετητών των ΜΜΕ και ανταποκριτών στην περιοχή. Ακολουθούν εκτενή αποσπάσματα:

Την περασμένη εβδομάδα τα μέσα ενημέρωσης μετέδωσαν ότι τουλάχιστον 22 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων πέντε παλαιστινίων παιδιών, σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια ισραηλινών «επιδρομών» στη Γάζα. Οι ισραηλινές στρατιωτικές «επιχειρήσεις» είχαν «πυροδοτηθεί» από ενέδρα της Χαμάς που άφησε νεκρούς τρεις ισραηλινούς στρατιώτες. Το ρεπορτάζ ακολούθησε το σύνηθες σενάριο ότι ο τεχνολογίας αιχμής στρατιωτικός εξοπλισμός του Ισραήλ τέθηκε σε λειτουργία ως «απάντηση» σε «ένοπλες» παλαιστινιακές επιθέσεις. Οι τελευταίοι θάνατοι έπονται της δολοφονίας στις αρχές του Μάρτη πάνω από 120 Παλαιστινίων από μαζική ισραηλινή επίθεση στη Γάζα.

Ένας από τους νεκρούς της προηγούμενης εβδομάδας ήταν καμεραμάν του πρακτορείου Ρόιτερς, ένας 23χρονος Παλαιστίνιος, που δολοφονήθηκε από πυρά που εξαπολύθηκαν εναντίον του από ισραηλινό τανκ τη στιγμή που το τραβούσε με την κάμερα. Ελάχιστες λεπτομέρειες έγιναν γνωστές για τα υπόλοιπα πολυάριθμα θύματα της ισραηλινής επίθεσης.

Το Media Lens (http://www.medialens.org) έστειλε e-mail στον Jeremy Bowen, υπεύθυνο θεμάτων Μέσης Ανατολής για το BBC:

«Στα πρόσφατα ρεπορτάζ του BBC αναφορικά με τη βία στη Γάζα, το μοναδικό θύμα από ισραηλινά πυρά που μπορώ να θυμηθώ να ανέφερε με το ονοματεπώνυμό του το BBC είναι ο Fadel Shana, ο καμεραμάν του Ρόιτερς. Όπως γνωρίζετε, σκοτώθηκαν 22 άνθρωποι, από τους οποίους οι 5 ήταν παιδιά. Γιατί δεν δίνονται τα ονόματά τους από το BBC; Που είναι οι περαιτέρω πληροφορίες που θα μας πουν κάτι γι’ αυτούς ως άτομα; Που είναι οι συνεντεύξεις με τις πενθούσες οικογένειές τους; Εάν διοικητικά προβλήματα σας δυσκολεύουν να το πράξετε, δεν θα έπρεπε να το εξηγείτε καθαρά και σωστά στο κοινό σας; Σίγουρα αν είχαν σκοτωθεί 5 ισραηλινά παιδιά, η κάλυψη της είδησης από το BBC θα ήταν τελείως διαφορετική». (e-mail, 17/4/08)

Ο Bowen απάντησε την ίδια μέρα:

«Υπονοείτε ότι έχουμε δύο μέτρα και σταθμά στην κάλυψη των θανάτων παλαιστινίων και ισραηλινών παιδιών. Σας διαβεβαιώνω ότι δεν ισχύει.

Ύστερα από είκοσι χρόνια ρεπορτάζ πολέμων, πιστεύω ακράδαντα ότι είναι σημαντικό να ανθρωποποιούμε τα θύματα. Αλλά δεν μπορούμε να μεταδίδουμε μακροσκελή προσκλητήρια νεκρών. Οι ειδήσεις σχετίζονται συχνά με το θάνατο. Εάν αναφέραμε τα ονόματα όλων όσων τον θάνατο καλύπτουμε, δεν θα έμενε χώρος για τίποτα άλλο, συμπεριλαμβανομένης μιας ορθής εξήγησης του τρόπου και του λόγου για τον οποίο πέθαναν. Η κάλυψη μας εχθές το έπραξε θεώρησα εξαιρετικά. Το κομμάτι του Paul Wood στις ειδήσεις των Δέκα ήταν ιδιαίτερα δυνατό, αν και η δουλειά του συνόλου του προσωπικού μας στο γραφείο της Ιερουσαλήμ, με την υποστήριξη του προσωπικού των Παλαιστινίων στη Γάζα ξεχώριζε. Δεν υπήρχαν εχθές συνεντεύξεις από πενθούσες οικογένειες επειδή όπως έδειξε ο θάνατος του καμεραμάν του Ρόιτερς, ήταν πάρα πολύ επικίνδυνο να μετακινηθεί κανείς. Ίσως να γίνει τις επόμενες μέρες. Πολύ λίγα βίντεο βγήκαν χθες από τη Γάζα. Σ’ ένα κομμάτι που έκανα προχθές το βράδυ πήρα συνέντευξη από τον πατέρα ενός 11χρονου αγοριού, του Riad al Uwasi από τον καταυλισμό al Burej, που σκοτώθηκε την περασμένη εβδομάδα. Όταν σκοτώθηκε ήταν αδύνατο να πάει κανείς στο al Burej, όπου πέθανε και ο καμεραμάν του Ρόιτερς. Όταν τα πράγματα ηρέμησαν, κατέστη εφικτό, μέχρι την επόμενη επιδρομή».

Απαντήσαμε την επόμενη μέρα:

«Ευχαριστώ πολύ για την απάντησή σας. Εκτιμώ την παρατήρησή σας ότι ‘είναι σημαντικό να ανθρωποποιούμε τα θύματα’. Από την απάντησή σας ωστόσο εξυπακούεται ότι δεν μπορείτε να το πράξετε για τους Παλαιστινίους, θύματα των θανατηφόρων ισραηλινών δυνάμεων. Δικαιολογημένες ανησυχίες για την ασφάλεια του προσωπικού του BBC περιορίζουν αυστηρά την πολύωρη και εκτενή κάλυψη της σκηνής των ισραηλινών επιθέσεων, ή των συνεπειών τους. Και ως εκ τούτου ακούμε ελάχιστα από παριστάμενους και θρηνούσες οικογένειες, ή παλαιστίνιους εκπροσώπους. Συγκρίνετε και αντιπαραθέστε την με πηχυαίους τίτλους κάλυψη από το BBC των επιθέσεων σε Ισραηλινούς, όπως την πρόσφατη επίθεση στη Merkaz Herav Yeshiva στην Ιερουσαλήμ. Οι σελίδες για τη Μέση Ανατολή είναι γεμάτες ρεπορτάζ, αναλύσεις και σχολιασμούς μόνο για το γεγονός αυτό.

Πέντε παλαιστίνια παιδιά στη Γάζα μόλις σκοτώθηκαν από ισραηλινές δυνάμεις. Πώς η πρόσφατη κάλυψη του BBC «ανθρωποποίησε» αυτά τα νεαρά θύματα; Πού είναι οι συνεντεύξεις εκείνων που δέχονται τα εκτεταμένα ισραηλινά πυρά; Λέτε ότι τέτοιες συνεντεύξεις «μπορεί να ακολουθήσουν τις επόμενες μέρες». Το ελπίζω. Αλλά δυστυχώς, η ιστορία δείχνει ότι δεν είναι αυτό το σύνηθες στα ρεπορτάζ του BBC.

Αντ’ αυτού η ιστορία δείχνει ότι το BBC κάνει ελλιπή δουλειά στη μετάδοση της τεράστιας αναντιστοιχίας των θανάτων, της βίας και της εξουσίας από τη στρατιωτική κατοχή του Ισραήλ. Από τις 29 Σεπτεμβρίου του 2000 μέχρι τις 13 Μαρτίου του 2008 έχουν σκοτωθεί 1.033 Ισραηλινοί και τουλάχιστον 4.604 Παλαιστίνιοι. Η αναλογία περισσότερων από 4 Παλαιστινίων νεκρών για κάθε Ισραηλινό είναι ακόμα πιο θλιβερή όταν κοιτάξουμε τον αριθμό των νεκρών παιδιών: πάνω από 9 Παλαιστίνια παιδιά για κάθε Ισραηλινό. (http://www.ifamericansknew.org/)

Ο βαθμός κάλυψης από τα μέσα ενημέρωσης και στις δύο πλευρές της Ισραηλινό-Παλαιστινιακής «σύγκρουσης» δεν χρειάζεται να αντανακλά επακριβώς αυτές τις τραγικές στατιστικές. Ούτε ο θεατής του BBC έχει ανάγκη τις ατελείωτες υπενθυμίσεις της τεράστιας οικονομικής, στρατιωτικής, διπλωματικής και άλλης αμερικανικής βοήθειας στο Ισραήλ. Ούτε χρειάζεται να ακούμε ξανά και ξανά την αλυσίδα των ψηφισμάτων του ΟΗΕ για το Ισραήλ πάνω από 60 χρόνια τώρα (από την ίδρυσή του το 1948) που συστηματικά αγνοούνται από το κράτος αυτό. Αλλά φυσικά, το κοινό του BBC θα δυσκολευόταν να βρει τέτοια βασικά στοιχεία στο ρεπορτάζ σας. Και ωστόσο υπόσχεστε μια «σωστή εξήγηση του τρόπου και του λόγου για τον οποίον πέθαναν» τα θύματα.

Η Ισραηλινή Θεώρηση Κατά Κανόνα Υπερτονίζεται

Καλέσαμε τον καθηγητή Philo να σχολιάσει την ανταλλαγή απόψεων που είχαμε με τον Jeremy Bowen και ιδιαίτερα τη θέση του Bowen ότι το BBC είναι αντικειμενικό στην κάλυψη των Ισραηλινών και Παλαιστινίων θυμάτων. Ως απάντηση ο Philo επισήμανε τα ευρήματα του 'Bad News From Israel' (Philo and Berry, 'Bad News From Israel', Pluto Books, London, 2004, p. 102):

«Η επικέντρωση στα ισραηλινά θύματα, τόσο από άποψη ποσότητας κάλυψης όσο και της γλώσσας που χρησιμοποιείται για να τα περιγράψει, οδήγησε ορισμένους τηλεθεατές στο λανθασμένο συμπέρασμα ότι οι Ισραηλινοί θρηνούν περισσότερες απώλειες και αυτό αποδόθηκε απευθείας σε ό,τι είχαν δει στην τηλεόραση». (e-mail 18/04/08)

….

Η μελέτη του Πανεπιστημίου της Γλασκόβης παραθέτει επίσης τα λόγια ενός μη κατονομαζόμενου «εξαιρετικά έμπειρου» ανταποκριτή του BBC στη Μέση Ανατολή που σημειώνει «τις δυσκολίες στη μετακίνηση που αντιμετωπίζουν οι ειδησεογραφικές ομάδες που προσπαθούν να φτάσουν σε παλαιστινιακές περιοχές».

Όπως προειδοποιούν οι Philo και Berry:

«Αυτό δεν μπορεί να συνιστά αποδεκτή κατάσταση για μια δημόσια υπόλογη επιχείρηση μέσων ενημέρωσης που δεσμεύεται στην αντικειμενικότητα. Οι παρουσιαστές δεν μπορούν να απαλλάσσουν εαυτούς από την απαίτηση για ισορροπία αποδεχόμενοι ένα στάτους κβο κατά το οποίο η μία πλευρά μπορεί να διασφαλίσει ότι θα λάβει πιο καλή μεταχείριση επιβάλλοντας περιορισμούς στην άλλη».

(Philo and Berry, op. cit., p. 137)

Ο Jonathan Cook, ένας ανεξάρτητος δημοσιογράφος (www.jkcook.net) του οποίου τα ειλικρινή και αιχμηρά ρεπορτάζ από το Ισραήλ κάνουν τα επιχειρηματικά ΜΜΕ να ντρέπονται μας είπε:

«Είναι τρομερή ειρωνεία ότι, ακριβώς επειδή το Ισραήλ έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον στα κατεχόμενα εδάφη στο οποίο μπορεί να ξεδιπλώσει τόση πολλή βία τόσο απρόβλεπτα, οι δημοσιογράφοι ολοένα και φοβούνται περισσότερο να πάνε εκεί να μεταδώσουν τις ανθρώπινες ιστορίες των παλαιστινίων θυμάτων πίσω από τους απλούς αριθμούς. Είναι φυσικά εξίσου ειρωνικό το ότι επειδή η ζωή μέσα στο Ισραήλ είναι σχετικά ασφαλής, οι δημοσιογράφοι μπορούν εύκολα να ανθρωποποιούν τις ιστορίες του παρασάγγας μικρότερου αριθμού των ισραηλινών θυμάτων. Δυστυχώς ο Bowen και οι περισσότεροι δημοσιογράφοι αποτυγχάνουν να εντοπίσουν αυτή την ειρωνεία ή να ενεργήσουν ώστε να μειώσουν τον αντίκτυπό της στο ρεπορτάζ τους.

Όταν ο Bowen μας λέει ότι «δεν μπορούμε να μεταδώσουμε μακροσκελή προσκλητήρια θανάτου», παραδέχεται υπογείως μια σειρά ειδησεογραφικών προτεραιοτήτων που σημαίνουν ότι όσο περισσότεροι Παλαιστίνιοι σκοτώνονται τόσο λιγότερη σημασία θα έχουν οι θάνατοί τους σε ειδησεογραφικούς οργανισμούς όπως αυτός. Αντιστρόφως ανάλογα, όσο λιγότεροι Ισραηλινοί σκοτώνονται, τόσο πιο σοβαρά καταγράφονται οι θάνατοί τους».

Οι Ισραηλινοί Είναι «Άνθρωποι Σαν Κι Εμάς»

Επικοινωνήσαμε με τον Tim Llewellyn, πρώην ανταποκριτή του BBC στη Μέση Ανατολή για να μας πει την άποψή του:

«Η γνώμη μου για την κάλυψη Ισραήλ/Παλαιστίνης από το BBC έχει αλλάξει λίγο, και κυρίως εξαιτίας της παρουσίας του Jeremy Bowen εκεί και στο Λονδίνο έφερε κάποια λογική και ισορροπία στην επιχείρηση. Βελτιώθηκαν επίσης τα ρεπορτάζ από την Παλαιστίνη τα τελευταία δύο χρόνια περίπου, από τότε που ανέλαβε ο Jeremy και ειδικά από τότε που αποχώρησε ο James Reynolds. Ο Jeremy έχει κάποια ελευθερία από το BBC και τα τρισεκατομμύρια των παραγωγών, μάνατζερ και αρχισυντακτών λόγω της γνώσης του, της εξουσίας και του στάτους του, που χτίστηκαν τόσο εξαιτίας της εμμονής του με τη Μέση Ανατολή όσο και των επαγγελματικών του μεταδόσεων τα τελευταία είκοσι χρόνια. Μπήκε στον κόπο να κάνει το μάθημά του και να πάει στην περιοχή.

Το πρόβλημα [της προκατάληψης] δεν είναι δικό του και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί υπό την αιγίδα του. Αρχισυντάκτες, παραγωγοί, παρουσιαστές και τα άμεσα αφεντικά τους, ζουν στο θερμό κλίμα του Λονδίνου και εν πολλοίς εντός της δικής τους πολιτισμικής κληρονομιάς: πολιτική της ημέρας συν αναμνήσεις μιας αγγλικής εκπαίδευσης […] η «θεώρηση» της ιστορίας στο Λονδίνο εξακολουθεί φοβάμαι να είναι ότι οι Ισραηλινοί είναι ‘άνθρωποι σαν κι εμάς’, που δεν θα έπρεπε να δέχονται κάθε μέρα πυρά καθώς οδηγούν τα πόλο τους […] ενώ οι Άραβες είναι ‘μυστήριοι’ και ‘συναισθηματικοί’ και αν δεν εξαπέλυαν όλοι ρουκέτες και δεν μισούσαν τους Εβραίους εξ αρχής τίποτα από όλα αυτά δεν θα συνέβαινε. Αυτή εξακολουθεί να είναι η πλατφόρμα από την οποία εκκινούν οι περισσότεροι δυτικοί δημοσιογράφοι στο Λονδίνο. Το να ακολουθήσεις άλλη οπτική σημαίνει να πέσεις πάνω σ’ αυτό τον τοίχο του «αντισημιτικού» ή «μη ισορροπημένου» ρεπορτάζ πάνω στον οποίο πέφτει όποιος από μας προσπαθήσει να εξηγήσει τα γεγονότα στην περιοχή».

Ο John Pilger είναι από τους δημοσιογράφους που έχουν δεχθεί τέτοιες επικρίσεις για τα εκτενή ρεπορτάζ για την Παλαιστίνη εδώ και δεκαετίες. Το βραβευμένο το 2002 τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ του 'Palestine is Still the Issue' είναι ένα από τα πιο δυνατά φιλμ για την κρίση.

(http://video.google.co.uk/videoplay?docid=1259454859593416473)

Στείλαμε στον Pilger την ανταλλαγή απόψεων που είχαμε με τον αρχισυντάκτη του BBC για τη Μέση Ανατολή, τονίζοντας τη θέση του Bowen «Υπονοείτε ότι έχουμε διπλά μέτρα και σταθμά στην κάλυψη των θανάτων παλαιστινίων και ισραηλινών παιδιών. Σας διαβεβαιώνω ότι δεν ισχύει». Ο Pilger απάντησε:

«Η θέση του Jeremy Bowen είναι αστήρικτη. Δεν χρειάζεται παρά να διαβάσει κανείς την αναγνωρισμένη μελέτη 'Bad News from Israel', για να κατανοήσει τις διαφορές στο ρεπορτάζ της ανθρωπιάς Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Ωστόσο, ο ίδιος ο Bowen υπήρξε ικανός και θαρραλέος ρεπόρτερ – το αναγνώρισα στο 'Hidden Agendas' (pages 47 & 50)».

Ο Pilger μετά θυμήθηκε ένα παράδειγμα της θεσμοθετημένης προκατάληψης του BBC που συστηματικά καταπιέζει τις ανησυχητικά ειλικρινείς θεωρήσεις:

«Πριν από μερικά χρόνια, [ο Bowen] με κάλεσε να συμμετάσχω σε μια ειδική εκπομπή του BBC για τους πολεμικούς ανταποκριτές και περάσαμε μια ευχάριστη ώρα «κουβεντιάζοντας». Αν και ήταν ολοφάνερο ότι θα είχαν προτιμηθεί τολμηρές ιστορίες, έθεσα το μη ευπρόσδεκτο ζήτημα ότι το BBC ήταν μια προέκταση και φωνή της κυρίαρχης τάξης στη Βρετανία και ότι τα ρεπορτάζ του για τη Μέση Ανατολή και άλλες περιοχές αντανακλούσαν την κυρίαρχη σοφία, με τιμημένες εξαιρέσεις από καιρού εις καιρόν. Η συνεισφορά μου κόπηκε εντελώς από το πρόγραμμα. Έστειλα e-mail στον Bowen και λίγο καιρό μετά έλαβα την μη ικανοποιητική απάντηση ότι δεν υπήρχε «χρόνος ή χώρος» στο φιλμ – κάτι αναμενόμενο σαν αυτό. Η λογοκρισία διά της αφαίρεσης είναι πάγια αν και μη παραδεκτή πρακτική».