Της Karen Armstrong
Δημοσιεύθηκε στη Guardian, Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου 2006
Τον 12ο αιώνα, ο Πέτρος ο Σεβάσμιος, Ηγούμενος του Κλούνι, ξεκίνησε ένα διάλογο με τον ισλαμικό κόσμο. «Σας προσεγγίζω όχι με όπλα, αλλά με λόγια», έγραψε στους Μουσουλμάνους τους οποίος φανταζόταν να διαβάζουν το βιβλίο του, «όχι με τη δύναμη, αλλά με τη λογική, όχι με μίσος, αλλά με αγάπη». Ωστόσο η πραγματεία του έφερε τον τίτλο Περίληψη Σύμπασας της Αίρεσης της Διαβολικής Σέκτας των Σαρακηνών και ανέδυε επανειλημμένα μπερδεμένη αδιαλλαξία. Τα λόγια πρόδωσαν τον Πέτρο όταν στοχάστηκε τη «θηριώδη σκληρότητα» του Ισλάμ, το οποίο, ισχυρίστηκε, εγκαθιδρύθηκε με το ξίφος. Ήταν ο Μοχάμεντ αληθινός προφήτης; «Θα είμαι χειρότερος από γάιδαρο αν συμφωνήσω» διαμαρτυρήθηκε, «χειρότερος από αγελάδα αν συναινέσω!».
Ο Πέτρος έγραφε τον καιρό των Σταυροφοριών. Ακόμη και όταν οι Χριστιανοί προσπαθούσαν να είναι δίκαιοι, η εγχαραγμένη απέχθειά τους για το Ισλάμ έκανε αδύνατη την αντικειμενική προσέγγιση. Για τον Πέτρο, το Ισλάμ ήταν τόσο αυταπόδεικτα κακό που δεν φαινόταν να αντιλαμβάνεται ότι οι Μουσουλμάνοι που προσέγγιζε με τόση «αγάπη» μπορεί να προσβάλλονταν από τα σχόλια του. Αυτό το μεσαιωνικό εκμαγείο εγκεφάλου ζει και βασιλεύει.
Την περασμένη εβδομάδα, ο Πάπας Βενέδικτος XVI απήγγειλε, χωρίς επιφυλάξεις και με φανερή επιδοκιμασία, τα λόγια του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ ΙΙ του 14ου αιώνα: «Δείξτε μου απλά τι έφερε ο Μοχάμεντ που ήταν καινούργιο, και εκεί θα βρείτε πράγματα μόνο διαβολικά και απάνθρωπα, όπως η διαταγή του να διαδοθεί με το σπαθί η πίστη που κήρυττε». Το Βατικανό φαινόταν σαστισμένο με την μουσουλμανική οργή που προκάλεσαν τα λόγια του Πάπα, ισχυριζόμενο ότι ο Άγιος Πατέρας απλά ήθελε «να καλλιεργήσει μια στάση σεβασμού και διαλόγου προς τις άλλες θρησκείες και πολιτισμούς, και φυσικά επίσης προς το Ισλάμ».
Αλλά οι καλές προθέσεις του Πάπα είναι παραπάνω από ολοφάνερες. Το μίσος για το Ισλάμ είναι τόσο πανταχού παρών και τόσο βαθιά ριζωμένο στη δυτική κουλτούρα που φέρνει κοντά ανθρώπους που είναι συνήθως στα μαχαίρια. Ούτε ο δανός γελοιογράφος, που δημοσίευσε τις προσβλητικές καρικατούρες του Προφήτη Μοχάμεντ τον περασμένο Φεβρουάριο, ούτε οι Χριστιανοί φονταμενταλιστές που τον αποκάλεσαν παιδεραστή και τρομοκράτη, θα έκαναν υπό κανονικές συνθήκες συμμαχία με τον Πάπα, ωστόσο στο ζήτημα για το Ισλάμ βρίσκονται σε πλήρη συμφωνία.
Η ισλαμοφοβία μας χρονολογείται από την εποχή των Σταυροφοριών, και συμπλέει με τον χρόνιο αντισημιτισμό μας. Ορισμένοι από τους πρώτους Σταυροφόρους ξεκίνησαν το ταξίδι στους Αγίους Τόπους σφαγιάζοντας τις εβραϊκές κοινότητες κατά μήκος της κοιλάδας του Ρήνου, οι Σταυροφόροι σταμάτησαν την εκστρατεία τους το 1099 σφαγιάζοντας περίπου 30.000 Μουσουλμάνους και Εβραίους στην Ιερουσαλήμ. Είναι πάντοτε δύσκολο να συγχωρέσουμε ανθρώπους που γνωρίζουμε ότι βλάψαμε. Έκτοτε Εβραίοι και Μουσουλμάνοι έγιναν ο σκιώδης εαυτός της Χριστιανοσύνης, ο καθρέφτης όλων όσα ελπίζαμε ότι δεν ήμασταν – όσα φοβόμασταν ότι ήμασταν.
Οι τρομακτικές φαντασίες που δημιουργήθηκαν από Ευρωπαίους εκείνη την περίοδο άντεξαν για αιώνες και αποκαλύπτουν μια θαμμένη αγωνία σχετικά με τη Χριστιανική ταυτότητα και συμπεριφορά. Όταν οι πάπες καλούσαν σε Σταυροφορία στους Αγίους Τόπους, οι Χριστιανοί συχνά εξεδίωκαν τις τοπικές Εβραϊκές κοινότητες: γιατί να πορευτούν 3.000 μίλια στην Παλαιστίνη για να απελευθερώσουν το μνήμα του Χριστού, και να αφήσουν αλώβητους τους ανθρώπους που είχαν –ή έτσι νόμιζαν εσφαλμένα οι Σταυροφόροι- στην πραγματικότητα σκοτώσει το Χριστό. Οι Εβραίοι πιστευόταν ότι σκότωναν μικρά παιδιά και ανακάτευαν το αίμα τους με ψωμί με προζύμι του Πάσχα: αυτός ο «αιματηρός λίβελος» ενέπνευσε τακτικά πογκρόμ στην Ευρώπη, και η εικόνα του Εβραίου ως σφαγέα παιδιών αποκάλυπτε έναν σχεδόν Οιδιπόδειο τρόμο της γονικής πίστης.
Ο Ιησούς είχε πει στους πιστούς του να αγαπούν τους εχθρούς τους, όχι να τους εξολοθρεύουν. Ήταν όταν οι Χριστιανοί της Ευρώπης διεξήγαγαν βάρβαρους ιερούς πολέμους εναντίον των Μουσουλμάνων στη Μέση Ανατολή που το Ισλάμ έγινε για πρώτη φορά γνωστό στη δύση ως η θρησκεία του σπαθιού. Εκείνη την περίοδο, όταν οι πάπες προσπαθούσαν να επιβάλουν την αγαμία στον διστακτικό κλήρο, ο Μοχάμεντ απεικονίστηκε από τους λόγιους μοναχούς της Ευρώπης ως ακόλαστος, και το Ισλάμ καταδικάστηκε –με καλά υποκρυπτόμενο φθόνο- ως μία πίστη που ενθάρρυνε τους Μουσουλμάνους να ενδίδουν στα ποταπά σεξουαλικά τους ένστικτα. Σε μια περίοδο που η ευρωπαϊκή κοινωνική τάξη ήταν βαθιά ιερατική, παρά το μήνυμα ισότητας του ευαγγελίου, το Ισλάμ καταδικάστηκε επειδή έδειχνε πολύ μεγάλο σεβασμό στις γυναίκες και άλλους χαμάληδες.
Σε μια κατάσταση ανθυγιεινής άρνησης, οι Χριστιανοί πρόβαλαν υπόγειες ανησυχίες σχετικά με τις πράξεις τους εις βάρος των θυμάτων των Σταυροφοριών, δημιουργώντας φανταστικούς εχθρούς με τη δική τους όψη και συμπεριφορά. Αυτή η συνήθεια συνεχίστηκε. Οι Μουσουλμάνοι που εναντιώθηκαν τόσο ηχηρά στη σπίλωση του Ισλάμ από τον Πάπα τον κατηγόρησαν για «υποκρισία», τονίζοντας ότι η Καθολική εκκλησία δεν είναι σε θέση να καταδικάζει τη βίαιη τζιχάντ όταν αυτή η ίδια έχει ενοχοποιηθεί για ανίερη βία στις σταυροφορίες, στις διώξεις και στην ιερά εξέταση και, υπό τον Πάπα Πίο XII, σιωπηρά ανέχθηκε το Ναζιστικό Ολοκαύτωμα.
Ο Πάπας Βενέδικτος ανέγνωσε την επίμαχη ομιλία του στη Γερμανία μια μέρα μετά την πέμπτη επέτειο της 11ης Σεπτεμβρίου. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η αναφορά του σε μια εγγενώς βίαιη τάση στο Ισλάμ ήταν εντελώς τυχαία. Έχει, δυστυχώς, αποχωρήσει από τις πρωτοβουλίες μεταξύ των πίστεων που εισήγαγε ο προκάτοχός του, Ιωάννης Παύλος ΙΙ, σε μια περίοδο που είναι πιο αναγκαίες παρά ποτέ. Βαδίζοντας στα βήματα της κρίσης του Δανού γελοιογράφου, τα σχόλιά του ήταν εξαιρετικά επικίνδυνα. Θα πείσουν περισσότερους Μουσουλμάνους ότι η δύση είναι αθεράπευτα ισλαμοφοβική και αποδύεται σε μια νέα σταυροφορία.
Απλά δεν έχουμε την πολυτέλεια αυτού του τύπου της μισαλλοδοξίας. Το πρόβλημα είναι ότι πάρα πολλοί άνθρωποι στο δυτικό κόσμο ασυνείδητα φέρουν αυτές τις προκαταλήψεις, πεπεισμένοι ότι το Ισλάμ και το Κοράνι είναι εθισμένα στη βία. Οι τρομοκράτες της 11/9, οι οποίοι στην πραγματικότητα παραβίασαν θεμελιώδεις Ισλαμικές αρχές, επιβεβαίωσαν αυτή τη βαθιά ριζωμένη δυτική αντίληψη και θεωρούνται ως τυπικοί Μουσουλμάνοι αντί για την απόκλιση που ήταν στην πραγματικότητα.
Με ανησυχητική τακτικότητα, αυτή η μεσαιωνική δοξασία αναδύεται κάθε φορά που υπάρχει πρόβλημα στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο μέχρι τον 20ο αιώνα το Ισλάμ ήταν πολύ πιο ανεκτική και ειρηνική πίστη απ’ ότι η Χριστιανοσύνη. Το Κοράνι απαγορεύει αυστηρά κάθε εξαναγκασμό στη θρησκεία και θεωρεί κάθε καλά καθοδηγούμενη θρησκεία ως προερχόμενη από το Θεό, και παρά τη δυτική πεποίθηση για το αντίθετο, οι Μουσουλμάνοι δεν επέβαλαν την πίστη τους με το σπαθί.
Οι πρώιμες κατακτήσεις στην Περσία και το Βυζάντιο μετά το θάνατο του Προφήτη εμπνεύστηκαν από πολιτικές παρά θρησκευτικές προσδοκίες. Μέχρι τα μέσα του όγδοου αιώνα, Εβραίοι και Χριστιανοί στη Μουσουλμανική αυτοκρατορία αποθαρρύνονταν ενεργά να προσηλυτισθούν στο Ισλάμ, καθώς, σύμφωνα με τη διδασκαλία του Κορανίου, είχαν γίνει μάρτυρες της δικής τους αυθεντικής αποκάλυψης. Ο εξτρεμισμός και η έλλειψη ανεκτικότητας που αναδύθηκαν στο Μουσουλμανικό κόσμο στις μέρες μας είναι μια απάντηση στα απείθαρχα πολιτικά προβλήματα – πετρέλαιο, Παλαιστίνη, η κατοχή Μουσουλμανικών εδαφών, η κυριαρχία αυταρχικών καθεστώτων στη Μέση Ανατολή, και τα θεωρούμενα «διπλά» δυτικά μέτρα και σταθμά - και όχι μια βαθιά ριζωμένη θρησκευτική προσταγή.
Αλλά ο παλιός μύθος του Ισλάμ ως μίας χρόνια βίαιης πίστης διατηρείται, και αναδύεται τις πιο ακατάλληλες στιγμές. Ως μία από τις προσλαμβάνουσες της δύσης, φαίνεται σχεδόν αδύνατο να εκριζωθεί. Πράγματι, μπορεί ακόμη και να την ενδυναμώνουμε ξεπέφτοντας στην παλιά μας συνήθεια της προβολής. Καθώς βλέπουμε τη βία – στο Ιράκ, την Παλαιστίνη, τον Λίβανο – για την οποία φέρουμε μέρος της ευθύνης, υπάρχει ο πειρασμός, ίσως, να τα ρίξουμε όλα στο «Ισλάμ». Αλλά αν θρέφουμε με τέτοιο τρόπο τις προκαταλήψεις μας, το πράττουμε με ίδιο κίνδυνο.
· Η Karen Armstrong είναι συγγραφέας του Islam: A Short History
ΣτΜ: Διατηρήθηκε ο τονισμός (κεφαλαία – πεζά) του πρωτότυπου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου